ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΣΤΑΝΑΣ*
H διδασκαλία της Φυσικής, μια τρύπα στο νερό
Η διδασκαλία της Φυσικής στη μέση εκπαίδευση θέλει να εξοικειώσει τους μαθητές με την παρατήρηση και το πείραμα, να τους δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα καθημερινής ζωής. Να τους μάθει να συνδέουν το αίτιο με το αποτέλεσμα, να τους απαλλάξει από προκαταλήψεις ή εσφαλμένες αντιλήψεις. Να τους γνωρίσει την αξία της ανάπτυξης και της χρήσης μοντέλων, να τους εθίσει στην ακρίβεια της περιγραφής και του υπολογισμού. Με δυο λόγια, θέλει να τους δώσει εφόδια για να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τον κόσμο που ζουν. Το ελληνικό σχολείο όσο και αν προσπαθεί να κάνει κάτι από όλα αυτά, όσο και αν αλλάζει προγράμματα και διδακτέα ύλη, δεν καταφέρνει και πολλά. Ισως γιατί ως λαός δεν έχουμε επαφή με την παραγωγή. Ισως γιατί όσοι αποφασίζουν δεν έχουν επαφή με τους μαθητές της εποχής τους. Π.χ. τα βιβλία του γυμνασίου θέλουν να πουν τα πάντα σε κάθε κεφάλαιο, και γι’ αυτό είναι πυκνογραμμένα και με πολύ ψιλά γράμματα. Ετσι γίνονται απωθητικά και μη χρηστικά για τα παιδιά. Τα βιβλία ανταποκρίνονται σε κάποια αναλυτικά προγράμματα. Ελα που όμως κάθε χρόνο διδάσκεται συνήθως λιγότερο από το μισό του κάθε βιβλίου, πράγμα που δείχνει πόσο εκτός πραγματικότητας ήταν όσοι καθόρισαν τα περιεχόμενα. Η ύλη του γυμνασίου επαναλαμβάνεται, σε ανώτερο επίπεδο, στο λύκειο, μιας και υπάρχει ακόμα η αντίληψη ότι κάποιοι μαθητές μπορεί να μη συνεχίσουν στο λύκειο, κάτι που δεν συμβαίνει πια. Με αυτήν την τακτική, η ύλη καλύπτει μόνο τη Μηχανική και μέρος του Ηλεκτρισμού του 19ου αιώνα, αρνούμενη να γνωρίσει στους μαθητές κάτι από τις καταπληκτικές ανακαλύψεις του 20ού (ατομική και πυρηνική φυσική, κβαντομηχανική). Μάλιστα, τα τελευταία πέντε χρόνια δεν διδάσκονταν καν ο Ηλεκτρομαγνητισμός, δηλαδή οι μαθητές δεν μάθαιναν τι είναι το εναλλασσόμενο ρεύμα που τρέχει στο σπίτι τους και πώς δουλεύουν τα ηλεκτρικά μοτέρ. Σε μια εποχή που τα πάντα τείνουν να γίνουν ηλεκτρικά.
Σε πείσμα της παγκόσμιας πρακτικής στέλνουμε τους μαθητές στα ΑΕΙ με γνώσεις ενός πολύ περιορισμένου εύρους της Φυσικής που είναι τελείως έξω από τα δεδομένα του σύγχρονου και πολύπλοκου τεχνολογικού κόσμου στον οποίο ζουν. Και φυσικά χωρίς καμιά από τις ήπιες δεξιότητες που απαιτούνται ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν χωρίς τη βοήθεια του ειδικού. Αγνοούν σχεδόν τα πάντα για το αυτοκίνητο, για τον ηλεκτρικό πίνακα και τις πρίζες του σπιτιού τους, τον κλιματισμό ή την κάθε ηλεκτρομηχανή που χειρίζονται.
Και τι κάνουμε έξι χρόνια διδάσκοντας διπλά τη Φυσική, σε σχολεία και φροντιστήρια; Τους μαθαίνουμε να λύνουν πολύπλοκες και στρυφνές ασκήσεις που αναφέρονται σε φανταστικά μηχανικά συστήματα με χρήση πολλών εξισώσεων και πολλών μεταβλητών. Οι ασκήσεις, ειδικά της Γ΄ Λυκείου, δεν υπάρχουν σε καμιά διεθνή βιβλιογραφία ούτε καν σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Διότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να υπάρχουν. Υπάρχουν μόνο εδώ στην παράξενη Ελλάδα για να ξεχωρίζουμε ποιοι θα μπουν στην Ιατρική και στο Πολυτεχνείο. Και τα παιδιά που καταφέρνουν και γράφουν στη Φυσική των Πανελλαδικών πάνω από 17 είναι πραγματικά ήρωες.
Οποιος μιλάει για «παπαγαλία» στη Φυσική είναι απλά άσχετος με το αντικείμενο.
Θα άξιζε τον κόπο ένα πείραμα που θα έλεγε πολλά για το στρεβλό του πράγματος. Μαζί με τους χιλιάδες υποψήφιους μαθητές να διαγωνίζονται και κάποιοι καθηγητές στα ίδια θέματα για τον ίδιο χρόνο, τυχαία επιλεγμένοι από όλο το σώμα των εκπαιδευτικών του σχολείου. Ετσι για να έχουμε ένα μέτρο του πράγματος. Δεν γνωρίζω ακόμα αν γεννήθηκε πολιτικός που θα τολμούσε να προτείνει κάτι τέτοιο.
Η διδασκαλία της Φυσικής στην Ελλάδα στοχεύει σε στόχους, με τους οποίους δεν ασχολείται κανείς και πουθενά στον κόσμο. Και γι’ αυτό αποτυγχάνουμε και στους διαγωνισμούς PISA. Διδάσκουμε ένα μικρό φάσμα της Φυσικής χωρίς καμιά αναφορά στην πραγματικότητα, αλλά σε παράλογο βάθος με περισσή πολυπλοκότητα που οι περισσότεροι έφηβοι αδυνατούν να συλλάβουν και να αναπαράγουν. Ανοίγουμε τρύπες στο νερό.
* Ο κ. Λεωνίδας Καστανάς είναι φυσικός σε λύκειο της Δυτικής Αττικής.
Πηγή: Εφημερίδα Καθημερινή 29-12-2019
